آیا ما در یک بازی کامپیوتری زندگی می‌کنیم؟ ,

 "مکس تگمارک" فیزیکدان دانشگاه ام.آی.تی جایی از شباهت های بین دنیای ما و دنیای بازی کامپیوتری صحبت می‌کند و می‌گوید شخصیت یک بازی کامپیوتری اگر آگاهی داشته باشد؛ اولین کاری که می‌کند این است که دنیایی که به آن تعلق دارد را بیشتر و بیشتر کشف کند. بارین مگ در این شماره به نظر یکی از اندیشمندان حوزه فلسفه علم "عرفان کسرایی" در این خصوص پرداخته است.

از دید کاراکتر داخل بازی کامپیوتری این طور به نظر می‌رسد همه چیز از اجسام جامد و اشیاء فیزیکی ساخته شده باشد. مکس تگمارک می‌گوید اگر این شخصیت داخل بازی کامپیوتری یک فیزیکدان باشد شروع می‌کند به مدلسازی معادلات حرکت اشیاء فیزیکی دنیای خود و حتی متوجه می‌شود که کیفیت ها و کمیت های فیزیکی این دنیا را می‌توان به زبان ریاضی بیان کرد. خاصیت های ریاضی که برنامه نویس نرم افزار در محیط این بازی تعریف کرده است. قوانین فیزیک در این دنیای بازی کامپیوتری؛ مثلا اینکه یک جسم با چه سرعتی به زمین سقوط کند یا شتاب بگیرد؛ قواعد ریاضی هستند که برنامه نویس آنها را ایجاد کرده است.

با اینکه دنیای بازی کامپیوتری تصاویری است از آدمک ها، غول مرحله، قارچ، لوله، ابر، پل و آتش و چیزهای دیگر اما در نهایت همهء اینها معادلات و اعداد و ارقامی بوده اند که برنامه نویس در سیستم تعریف کرده است. تگمارک می‌گوید خب این دقیقا همان چیزی که ما در جهان خودمان تجربه می‌کنیم. یک فیزیکدان شروع می‌کند به اکتشاف دنیا و در تحلیل قواعد حاکم بر جهان به یک سری معادلات و کدهای ریاضی بر می‌خورد. به باور تگمارک، ریاضیات جهان ما را به خوبی توصیف می‌کند به این علت که اساسا واقعیت های فیزیکی دنیای ما چیزی جز معادلات و اعداد ریاضی نیستند.

توضیح جهان هستی در ابعاد بی نهایت عظیم آن با اعداد تقریبا محال است اما تگمارک می‌گوید ساختار ریاضی جهان در پایه های خود چندان هم پیچیده نیست. همه چیز در ۳۲ عدد خلاصه می‌شود. ثابت های فیزیکی، جرم ذرات بنیادی و … و همچنین تعدادی معادله ریاضی و قوانین بنیادی فیزیک (که خود ماهیت ریاضی دارند). اگر چه هنوز چیزهای بسیاری هست که نمی‌دانیم. ولی دست کم می‌دانیم چیزهایی که قرار است کشف کنیم نیز ماهیت ریاضیاتی خواهند داشت.

مدتی پیش برای شرکت در یک سمینار با عنوان ″فلسفه و پرفورمانس″ ویدئوی کوتاهی آماده کردم که به لحاظ محتوایی به آنچه تگمارک گفته است خیلی نزدیک بود. شرکت کنندگان در این سمینار بایستی درباره ی روش های غیرکلاسیک در توضیح و طرح مسایل فلسفی بحث و تبادل نظر می‌کردند. به بیان ساده تر موضوع بحث این بود که چطور می‌توان یک مساله پیچیده و بغرنج فلسفی را بدون نوشتن مقاله و کتاب طرح کرد. موضوعی که من انتخاب کردم مساله فلسفه هوش مصنوعی بود و آزمون تورینگ.

داستان از آنجایی آغاز می‌شد که ماریو(Super Mario) متوجه شده که در یک بازی کامپیوتری زندگی می‌کند. او فهمیده که قوانین فیزیک حاکم بر دنیایی که تجربه می‌کند چیزی جز کدهای برنامه نویسی نیستند و ارادهء آزاد او صرفا یک توهم است و اینکه زندگی او را کسی آن بیرون کنترل می‌کند. ماریو با هک نرم افزاری که درون آن زندگی می‌کند تلاش کرده با راوی ارتباط برقرار کند و بگوید که همه چیز را فهمیده و می‌خواهد چیزی بگوید که ممکن است سراسر زندگی انسان بیرون از نرم افزار را تغییر دهد: ″خود تو هم کدهای نرم افزار یک بازی کامپیوتری هستی!″ درست در همین لحظه ارتباط ماریو با راوی قطع و این پیام روی صفحه ظاهر می‌شود: نرم افزار، آزمون تورینگ را پشت سر گذاشت.

مهمترین چیز در پرسش های فلسفی طرح مساله است و کافیست که هر بحث، به گفتگو و تفکر بیشتر دامن بزند. فلسفه؛ علم نیست که در آن جوابی قطعی و صریح مورد قبول همه حاضران مورد توافق قرار بگیرد به همین جهت آخر این داستان کوتاه باز می‌ماند و حتی مشخص نمی‌شود که من (یعنی راوی) از پس تست تورینگ بر آمده ام یا ماریو شخصیت داخل بازی (و یا شاید هر دو)‌. به هر حال یک پرسش فلسفی بنیادین همچنان بر سر جای خود باقی می‌ماند: آیا من در یک بازی کامپیوتری زندگی می‌کنم؟

نویسنده: عرفان کسرایی/ پژوهشگر مطالعات علم دانشگاه کاسل https://erfankasraie.com